Inleiding

Het jaar 2023 is een jaar geweest waarin de SAK “volwassen” is geworden. Volwassen in de zin dat we een heel jaar lang ons hebben kunnen buigen over allerlei zaken die archeologie aangaan, zoals: lezingen geven over archeologie – lesgeven over archeologie – begeleiding bij archeologisch onderzoek – zelf archeologisch onderzoek uitvoeren – nazorg van archeologische vondsten.

Lezingen aan statushouders

Al vroeg in het jaar hebben wij aan statushouders in Bergambacht en Stolwijk een lezing gegeven over “Het ontstaan van de Krimpenerwaard”, met veel aandacht voor de omgeving waarin deze nieuwe Nederlanders zijn komen wonen. De waterrijke omgeving en het feit dat de Krimpenerwaard meters onder NAP ligt trokken veel aandacht én wekten alom verbazing.

Na evaluatie van de lezingen in 2022 en 2023 is ons door de organisatie, Krimpenerwaard Intercultureel (KIC), gevraagd of de SAK zich ook zou willen buigen over de jaarlijkse “Dag van de Statushouders”. In samenwerking met KIC – het Streekmuseum in Krimpen aan den IJssel – SAK is in het najaar een dag georganiseerd, waar uiteindelijk ruim 80 statushouders uit de hele Krimpenerwaard op afkwamen, die erg enthousiast bleken van de indruk van het boerenleven in de Krimpenerwaard rond de vorige eeuwwisseling (zie foto 1).

Lezingen over “Het ontstaan van de Krimpenerwaard“

Stichting Het Dorpsleven uit Gouderak, dat zich bezig houdt met de historie van deze kern, vroeg in het voorjaar of de SAK nader zou kunnen ingaan op de geschiedenis van deze kern én dan ook wilde inzoomen op de vele steenovens die er in Gouderak in de loop van de eeuwen zijn geweest. Aan de hand van o.a. archeologische opgravingen uit het verleden en met de hulp van Bram Baas, oud-Gouderakker én lid van de SAK, kon een goed beeld worden geschetst van Gouderak in de afgelopen 200 jaar, dat met erg veel enthousiasme werd ontvangen.

Wat later in het voorjaar vroeg ons de Historische Kring Krimpen om eenzelfde lezing tijdens hun Jaarvergadering én het afscheid van hun voorzitter, nu inzoomend op Krimpen aan den IJssel. Aan de hand van vondsten uit 9 eerdere opgravingen in Krimpen werd ook hier een beeld gegeven van dit dorp vanaf de prehistorie, dat ook hier met veel genoegen werd ontvangen.

Lessen archeologie

In het voorjaar is in Krimpen aan den IJssel aan de basisscholen Het Kompas en Het Octaaf en in het najaar aan de basisscholen Rudolf Steiner en Kortland aan verschillende groepen les gegeven over archeologie (zie foto 2). Synerkri in Krimpen aan den IJssel is de organisator van dit cultuuraanbod en SAK de uitvoerder.

Stortonderzoek Brandweerkazerne Stolwijk

In februari zijn wij bij de storthoop van de oude brandweerkazerne in Stolwijk met 6 mensen oogvondsten gaan zoeken (zie foto 3) en met metaaldetectors (zie foto 4) aan de slag gegaan om te kijken of er nog verborgen vondsten lagen. Dat leverde uiteindelijk leuke vondsten op, waaronder een klein steengoed potje. Deze vondsten liggen inmiddels in de vitrine in ons atelier.

Proefsleufonderzoek Den Hoek – Lekkerkerk

Langs de N210 werd veenweidenatuur heringericht in het kader van Natuurnetwerk Krimpenerwaard, waarbij natuurvriendelijke oevers worden ingericht en graslanden worden afgeplagd. Aangezien de werkzaamheden deels zouden worden uitgevoerd op locaties waar reeds in 1975 huisplaatsen en ontginningsboerderijen uit de 11^e eeuw waren aangetroffen, lag op dit terrein ook een bestemming Archeologie en was proefsleufonderzoek noodzakelijk. RAAB heeft dit onderzoek uitgevoerd en de SAK was daar ook bij betrokken (zie foto 5).

Het project nam enkele weken in beslag. Er werden op sommige locaties, op geringe diepte, inderdaad vondsten aangetroffen uit de periode van het ontstaan van de Krimpenerwaard, m.n. scherven (o.a. Pingsdorf aardewerk) en ook haalde Cor Zondervan met een metaaldetector munten naar boven.

Rioolonderzoek Boveneindselaan Krimpen aan den IJssel

In het voorjaar vonden er rioolwerkzaamheden plaats over de hele laan en aangezien het gebied nabij de IJssel ligt zou dit onderzoek (door RAAB uitgevoerd) een goed beeld kunnen geven van de opbouw van de bodem. Op 10 plaatsen zijn er putten gegraven tot op de diepte van het nieuw aan te brengen riool (zie foto 6). Op deze foto, van put 3, zijn verschillende lagen te zien, waarbij de kleilaag (blauw-grijs) zich duidelijk onderscheidt van het eerder ontstane veenpakket (bruin).

De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat de kleilaag een gevolg is van een overstroming van de IJssel, die moet hebben plaatsgevonden tussen 200 na Chr. (ontstaan van de IJssel) en 1000 na Chr. (begin van de ontginningen). In de veenlagen werden grote stukken hout en zelfs forse boomstronken aangetroffen, die al moeten dateren van vóór onze jaartelling (zie foto 7).

Proefsleufonderzoek Hitland/Turfschuur

De SAK is “verbonden” met de Stichting Steenovens Klein Hitland (SSKH). Uit eerder bureauonderzoek van de SAK kwam de mogelijkheid naar voren dat in de turfschuur van deze oven mogelijk de fundering lag van een eerdere oven. Dit proefsleufonderzoek zou daar wellicht uitsluitsel over kunnen geven.

SSKH greep dit onderzoek aan om ook een Publieksdag te organiseren en het publiek te betrekken bij dit onderzoek. Ook de pers besteedde aandacht hieraan (zie foto 8).

In samenwerking met de archeoloog van de Omgevingsdienst Midden Holland (ODMH), Christo Thanos, werden 4 putten uitgezet en werd tot een diepte van 80 cm. gegraven (zie foto 9). Het publiek, met name de jeugd, werd ingezet om in de oude oven de afgegraven grond te zeven. Uiteindelijk werd aan het einde van de dag, op de grens van put 1 en put 3, een fundering aangetroffen. Nader onderzoek moet uitwijzen of dit inderdaad de fundering is van een eerdere oven.

Van Duijvendijk-terrein

Bij deze oude scheepswerf, een Rijksmonument en een jarenlang hoofdpijn-dossier voor Krimpen aan den IJssel, kwam vorig jaar opeens schot in de herinrichting: de Coup Group (Coup), ontwikkelaars van erfgoed, kocht de opstallen van de gemeente en gaat die renoveren, een projectontwikkelaar kocht de rest van het terrein en gaat er woningen bouwen.  Het hele terrein is aangemerkt als “hoogwaardig”, wel met als bijzonderheid, dat het buitenterrein vervuild is en eerst dient te worden gesaneerd.

Zellinghuis

Coup pakt als eerste Het Zellinghuis aan, de loods dwars op de helling. Uit eerder bureauonderzoek werd geadviseerd om bij de op handen zijnde bestemmingsplanwijziging de bestaande dubbelbestemming Waarde – Archeologie 2a te handhaven.  Op grond daarvan vroeg Coup de SAK om een booronderzoek uit te voeren in de loods om te zien of er nog resten in de grond aanwezig waren die verder archeologisch onderzoek zouden noodzaken.  

Dit booronderzoek werd wederom in samenwerking met ODMH uitgevoerd. Met een handboor werden 4 boringen gezet, zie foto 10. Tot op een diepte van 75 cm. bestond de grond uit gebroken steen, piepschuimdeeltjes en grind, waarschijnlijk repac, zie foto 11, hetgeen het gevolg geweest kan zijn van opgebrachte grond.  De archeologische verwachting werd afgewaardeerd naar laag en verder archeologisch onderzoek bleek niet nodig.

Werfterrein

Door de sterk vervuilde grond op het terrein was het voor de SAK onmogelijk het terrein te betreden vóór de complete sanering. Wel konden de vorderingen van de sanering door het hek bekeken worden. De SAK was regelmatig “aan het hek” te vinden en op de manier werd er toch een samenwerking gevonden met de archeoloog van Econsultancy, die wel toegang had tot de bouwplaats. Er werd de fundering blootgelegd van de oude smederij(zie foto 12), waarschijnlijk uit de 18^e eeuw. De trapfundering was opgebouwd uit ijsselsteen en bleek ondersteund te worden door een houten balk, waarvan een deel werd veilig gesteld voor nader dendrochronologisch onderzoek (zie foto 13) om de ouderdom te kunnen bepalen.

Nieuwe vitrines

Vanwege de vele vondsten die de SAK in haar bestaan had opgegraven én als gevolg van het in bezit krijgen van bruikleenvondsten, van de gemeente Krimpenerwaard en van particulieren, ontstond er grote behoefte aan extra vitrineruimte in ons atelier. Na zorgvuldige afwegingen heeft de SAK uiteindelijk gekozen voor twee nieuwe vitrines (zie foto 14) en een gebruikte (zie foto 15). De laatste wordt hoofdzakelijk gebruikt voor het tentoonstellen van bruikleenvondsten, de nieuwe voor het onderbrengen van speciale vondsten uit alle kernen van de Krimpenerwaard en Krimpen aan den IJssel.

Open Monumenten Dag

Dit jaar was deze landelijke aandacht voor monumenten op 9 september, waaraan de SAK ook deelnam. Die dag bleek het uitzonderlijk mooi weer te zijn, wat mogelijk een nadeel was voor mensen om monumenten te gaan bezoeken, aan de andere kant bleken, in ons geval, er veel ouders met kinderen erop uit te zijn getrokken. In totaal bezochten meer dan 80 personen ons atelier.

De SAK had zowel binnen- als buitenattracties: binnen was er een tentoonstelling van vondsten van de opgraving van het Oude Raadhuis uit 2022 (zie foto 16), buiten konden, met name kinderen, op een afgezet stuk grond naar metalen voorwerpen zoeken met behulp van een metaaldetector (zie foto 17). Hun vondst(en) mochten ze meenemen.

Historisch OntmoetingsPunt (HOP)

De SAK heeft gehoor gegeven aan de vraag van het HOP Ouderkerk om in de Bibliotheek aldaar een daarvoor beschikbaar gesteld paneel te vullen met een informatie over archeologie. Aan de hand van 32 dia’s wordt kernachtig inzicht gegeven wat archeologie inhoudt en wordt informatie verschaft over “Het ontstaan van de Krimpenerwaard”.

Jaarlijkse uitstap

Inmiddels is het traditie geworden dat de SAK richting het einde van het jaar een uitstap maakt met partners, ter lering ende vermaeck. Met 11 personen vertrokken we op 17 december naar Gorinchem voor een bezoek aan het archeologisch depot, zie foto 18, en aan Slot Loevestein, zie foto 19. Al met al een zeer geslaagde dag.

Nieuwe camera en fotocabine

Het ontbrak ons nog altijd aan een mogelijkheid om op een juiste manier goede foto’s te maken. Wim Rosbergen en Kees Glerum hebben zich gebogen over dit onderwerp en na hun zorgvuldige keuzes beschikt de SAK inmiddels over prima opnameapparatuur én een heuse eigen “studio” (zie foto 20), met legio mogelijkheden, van vergroten en verkleinen, tot verschillende achtergronden en soorten lichtinval, en nog veel meer. De eerste resultaten zijn veelbelovend (zie foto 21) en die hingen in ons atelier tijdens Open Monumenten Dag.