Inleiding

2024 begon droevig, met het overlijden in januari van onze bestuurslid Will Brands. Will heeft de start in 2014 van (toen nog) de Werkgroep Archeologie Krimpen aan den IJssel meegemaakt. Toen de huidige Stichting Archeologie Krimpenerwaard werd opgericht bood Will aan het penningmeesterschap op zich te nemen, wat hij met verve heeft gedaan. Will was door zijn kennis van materiaalkunde erg belangrijk in de eerste fase van onze opzet om kennis te vergaren over archeologie. Wij herinneren ons Will als een doorzetter en iemand die verstand had van veel onderwerpen en we kijken louter positief terug op de periode dat Will zich had verbonden aan de SAK.   

Erfgoedlijn Hollandsche IJssel

Gemeenten langs de Hollandsche IJssel, musea, historische verenigingen en andere erfgoed organisaties, waaronder de SAK, hebben zich hard gemaakt om de provincie te overtuigen van het belang van de Hollandsche IJssel als Erfgoedlijn, maar helaas deelt de provincie onze zienswijze niet, waardoor dit initiatief niet van de grond is gekomen. Het overleg heeft wel er voor gezorgd dat de erfgoedpartijen langs de Hollandsche IJssel  elkaar wat beter hebben leren kennen, met als gevolg dat de SAK in april een bezoek heeft gebracht aan Golda, de archeologische vereniging uit Gouda, waar wij een goed beeld kregen van een veel grotere “broer”, die met de afdeling Archeologie van de gemeente grote opgravingen doet en ook zelfstandig archeologisch onderzoek uitvoert.

Lezingen over “Het ontstaan van de Krimpenerwaard

Zowel voor de Historische Vereniging Stolwijk, zie Afb. 1, als voor de Maatschappij tot Nut van het Algemeen Krimpen, zie Afb. 2, heeft de SAK lezingen gegeven over het ontstaan van de Krimpenerwaard. Beide lezingen kenden een hoge opkomst. Met name onze vondsten die we hadden meegenomen kregen veel belangstelling, wat voor ons een bevestiging is voor de interesse van de lokale bevolking voor het erfgoed in de Krimpenerwaard.

Afb. 1 – Lezing Stolwijk                                                                      

Afb. 2 – Lezing Nut Krimpen

Lessen archeologie

Ook in 2024 heeft de SAK weer pogingen gedaan om basisscholen in Krimpen aan den IJssel en de Krimpenerwaard geïnteresseerd te krijgen in lessen archeologie. De SAK is in juni aanwezig geweest met een stand in De Tuyter in Krimpen aan den IJssel, waar Synerkri, als organisator van het cultuuraanbod, een Cultuurmarkt had georganiseerd. Voor 2025 is er gelukkig weer belangstelling voor onze lessen.

Helaas hebben onze pogingen ook in 2024 niet geleid tot interesse in ons erfgoedaanbod bij de lagere scholen in de gemeente Krimpenerwaard, ondanks onze ruime aanwezigheid en inzet tijdens de presentatie over Cultuureducatie in februari.

Proefsleufonderzoek Stormpolder Krimpen aan den IJssel

Het Krimpense bedrijf Hollandia gaat in de Stormpolder een bouwlocatie maken om grote scheepsecties en bruggen te kunnen (ver)bouwen, zoals bijvoorbeeld de Van Brienenoordbrug. Aangezien in dit deel van de Stormpolder nog het oorspronkelijke maaiveld aanwezig was en eerder booronderzoek ook al had bevestigd dat in het noordelijk deel langs de IJsseldijk mogelijk resten van vroegere bewoning aanwezig waren, zie Fig. 1, had de SAK bij Hollandia aangedrongen op een proefsleufonderzoek. Op 22 mei werd dit uitgevoerd door RAAP, waarbij de SAK assistentie verleende, zie Afb. 3.

Fig. 1 – Booronderzoek  

Afb. 3 – Proefsleuf

Uit gegevens van Rijkswaterstaat en het Hoogheemraadschap bleek echter dat er in de voet van de IJsseldijk kabels en leidingen lagen, waar minimaal 15 meter vandaan moest worden gebleven bij de graafwerkzaamheden. Op kaarten uit de 17e eeuw waren huizen ingetekend in het talud van de dijk, maar helaas mocht daar dus niet gegraven worden, waardoor er bij het proefsleufonderzoek helaas maar enkele vondsten naar boven werden gehaald, zie Afb. 4 ,waaronder een broche, zie Afb. 5.

Afb. 4 – Vondsten uit proefsleufonderzoek  

Afb. 5 – Broche uit proefsleufonderzoek

Van Duijvendijk-terrein           

Bij deze oude scheepswerf, waarvan de bodem in 2023 werd gesaneerd, zal in 2025 de schep in de grond gaan voor het bouwen van woningen en woonateliers. Inmiddels heeft de SAK in 2024 al de eerste gesprekken gevoerd met de ontwikkelaar, Langen & van den Berg uit Bergambacht, voor bouwputonderzoek zodra de put is gegraven, om op die manier met een detector mogelijk metaalvondsten te kunnen vinden en oogvondsten veilig te kunnen stellen.  

Bestuurlijk overleg

In het voorjaar is met de wethouder Cultuur van Krimpenerwaard en die van Krimpen aan den IJssel afzonderlijk overleg gevoerd over de huidige stand van zaken van de SAK en onze plannen voor de toekomst. In dit (jaarlijks) overleg waren voor de SAK o.a. de volgende punten van belang:

  • Gevolgen van de mogelijke overheidsbezuinigingen in 2026 op het Gemeentefonds en de daaraan gekoppelde subsidiestroom naar de SAK vanuit de gemeenten;
  • Gevolgen van het Verdrag van Faro (geratificeerd in januari);
  • Nieuwe Omgevingswet en Omgevingsvisie;
  • Actualisering van de gemeentelijke Waarden- en Beleidskaart.

Basiscursus Archeologie

Voor amateurs is de archeologie is het van belang dat zij op de hoogte zijn van basiskennis over dit vakgebied en van de ontwikkelingen hierin. Aangezien de SAK de laatste tijd nieuwe leden erbij heeft gekregen en ook de ontwikkelingen in de archeologie niet stil hebben gestaan heeft de archeoloog van de Omgevings Dienst Midden Holland, het op zich genomen om ons in een aantal sessies bij te scholen. De eerste twee lessen hebben we inmiddels achter de rug, waar we met grote voldoening op terugkijken.

Actualisering kennis

Een andere manier om actuele kennis op te doen over verschillende onderdelen in de archeologie is het bijwonen van lezingen die worden gegeven door het Erfgoedhuis in Delft en door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) in Amersfoort. Bij eerstgenoemde zijn enkelen van ons bij lezingen geweest over de nieuwe Omgevingswet en over Eetgewoonten in de Brons- en IJzertijd. Bij de RCE kregen sommigen van ons een uiterst interessante lezing voorgeschoteld over vondsten van Neanderthalers die zijn gevonden in Brabant. 

Interview RTV Krimpenerwaard

Op 31 juli werden er opnames gemaakt door RTV Krimpenerwaard om archeologie in onze waard voor het voetlicht te brengen en met name de opgraving van het Oude Raadhuis in Ouderkerk die in 2023 plaatsvond. Wij gaven een interview in ons atelier, zie Afb. 6 en 7, waar uitleg werd gegeven over deze opgraving en ook buiten bij de bouwput van het Oude Raadhuis. Dit interview is nog altijd te horen en te zien op:

            www.youtube rtvkrimpenerwaard archeologie

Afb. 6 – Atelier in opname 

Afb. 7 – Oude Backery in opname

Open Monumenten Dag

Dit jaar was deze dag op 14 en 15 september, waaraan de SAK ook deelnam. Op zaterdag werd in het atelier een tentoonstelling gegeven over de vondsten die zijn opgegraven bij de opgraving van het Oude Raadhuis in Ouderkerk. Op tafels lagen vele artefacten en werd uitleg gegeven. Ook was er een doorlopende diavoorstelling over de verschillende fases van archeologisch onderzoek, zie Afb. 8. Net als vorig jaar  bleek het uitzonderlijk mooi weer te zijn. Tot 13.00 uur was het erg rustig, maar daarna werd ons atelier druk bezocht, met name door ouders met kinderen. In totaal bezochten meer dan 70  personen ons atelier.                                   

Afb. 8 – Open Monumenten Dag 2024

Op zondag was de SAK, op uitnodiging van de Historische Vereniging Crempene, ook aanwezig in de loods van de Motorenfabriek Bolnes op de Zaag, waar net als de dag ervoor, de vondsten van de opgraving van het Oude Raadhuis werden tentoongesteld en de diapresentatie over archeologie werd vertoond. Ook hier was veel belangstelling voor onze stand. De combinatie met een andere historische vereniging uit de Krimpenerwaard is goed bevallen en zeker voor herhaling vatbaar.

Stichting Steenoven Nieuwerkerk aan den IJssel

De SAK heeft een vrij lange relatie met deze Stichting, waarvoor in het totale onderzoek over de oorsprong en geschiedenis van dit belangrijke monument, de nog enige overgebleven steenoven langs de Hollandsche IJssel, de SAK het archeologisch onderzoek voor haar rekening neemt. De Stichting Steenoven had middelen ontvangen om de Turfschuur op te knappen en deze voor o.a. bezoek en presentaties geschikt te maken. Eén en ander betekende dat de vloer zou worden aangepast en tijdelijk zou worden verwijderd. Dat gaf de SAK de mogelijkheid tot op een diepte van ongeveer ~75 cm. de grond te onderzoeken op vondsten door middel van het zeven van de uitgegraven grond, zie Afb. 9  en door middel van het zoeken met een metaaldetector, zie Afb. 10.

Afb. 9 – Zeven van uitgegraven grond  

Afb. 10 – Bodem afzoeken met metaaldetector

Theo Bakkers

Eind oktober werd de SAK opgeschrikt door het overlijden van Theo Bakkers. Theo was na een ongelukkige val in zijn huis opgenomen in het Groene Hart Ziekenhuis in Gouda, alwaar bij hem werd vastgesteld dat hij leed aan een ongeneeslijke ziekte en hij hoorde dat hij nog maar kort te leven had. Gelukkig heeft het bestuur hem nog in het ziekenhuis kunnen bezoeken namens de leden van de SAK. Zijn dochter liet hem onderbrengen in een hospice in Deventer waar zij woont en waar hij niet lang daarna overleed. Theo was voor ons de kennisbank waar wij ons naar konden wenden als er een vraag opkwam over de historie van een bepaald onderwerp. Er was haast geen onderwerp te vinden over de geschiedenis van de Krimpenerwaard waar Theo het antwoord niet op wist en dan met name als het ging over “zijn” Ouderkerk, waar hij van 1986 tot 1998 burgemeester was geweest.

Wij herinneren ons Theo als een bijzonder mens, positief ingesteld en met een enorm geheugen waar hij ons graag deelgenoot van maakte. Alhoewel het lijf hem op het laatst steeds meer in de steek liet wilde hij altijd overal bij aanwezig zijn, zelfs op voor hem lastige plekken, zoals in 2023 bij onze uitstap naar Gorkum, zie Afb. 11.

Afb. 11 – Theo Bakkers

Jaarlijkse uitstap

Zaterdag 9 november reisden 11 personen van de SAK voor onze jaarlijkse uitstap af naar de tentoonstelling Gouden Vrouwen in Rhenen, zie Fig. 2. Deze tentoonstelling gaat over de opgravingen in 1953 van Merovingische graven. Tijdens deze periode, 500 – 800 na Chr. viel “ons land” onder Frankisch bestuur. Historisch gezien wordt deze periode de “donkere periode” genoemd, omdat er weinig over bekend is. Omdat met de Romeinen ook het schrift was verdwenen moeten we het hebben van archeologische opgravingen als we iets willen weten over deze periode. Tot 1953 waren er nog maar enkele Merovingische opgravingen gedaan, o.a. boerderijen, tot dat in Rhenen 300 graven werden ontdekt. In deze tentoonstelling wordt een indruk gegeven van het leven uit die periode. Met de uitleg van een gids, zie Afb. 12, konden wij ons een goed beeld vormen van het leven in die tijd en ook hoe de opgravingen werden uitgevoerd. ’s Middags werd het Streekmuseum Baron van Brakell in Ommeren bezocht, zie Afb. 13, gespecialiseerd in boerenwagens. Al met al een zeer informatieve dag, waar met plezier op wordt terug gekeken.

Fig. 2 – Affiche tentoonstelling Gouden Vrouwen – Rhenen

Afb. 12 – Uitleg gids bij Gouden Vrouwen                                           

Afb. 13 – Groepsfoto voor museum Van Brakell

Marathonuitzending RTV Krimpenerwaard

Op 28 december heeft de SAK deel genomen aan de marathon tv-uitzending georganiseerd door RTV Krimpenerwaard. De SAK kreeg de tijd om uit te leggen wat onze kernactiviteit is en wat we in 2024 hebben gedaan en van plan zijn in 2025 te gaan doen.