Inleiding

Gelukkig is de start van het jaar 2023 door het vervallen van de overheidsmaatregelen voor corona voor de SAK veel beter verlopen dan het jaar ervoor. In 2022 zijn de hoog gespannen verwachtingen over haar inzet op het terrein van onderzoek, educatie en het geven van lezingen helemaal bewaarheid en kan de SAK terugkijken op een alleszins bevredigend jaar.

In 2022 konden de leden gelukkig weer elke week bij elkaar komen in het nieuwe atelier in Ouderkerk aan den IJssel, waar de SAK samen met de Historische Vereniging Ouderkerck op d’ IJssel het pand aan de Dorpsstraat 19 in Ouderkerk (d’ Ouwe Backery) gebruikt als erfgoedcentrum.

Voor dit pand vraagt de eigenaar, Stichting Goede Doelen Marinus Heuvelman, een symbolische huur van € 1,- per jaar, maar alle andere kosten (gas – elektriciteit – water – gemeentelijke heffingen – heffingen Hoogheemraadschap – verzekeringen – internetaansluiting – etc.) komen voor rekening van de SAK. Per 1 januari 2022 is de SAK verhuisd naar deze locatie.

Na het sauzen van de wanden en het herinrichten van het atelier kon de verhuizing van meubilair en vondstenmateriaal daadwerkelijk in maart plaatsvinden en was de SAK per 1 april operationeel.

2024

Het ligt in de bedoeling om in 2024 door te gaan met het geven van lessen over archeologie aan leerlingen uit het PO. De SAK heeft wat betreft reeds ervaring opgedaan in 2022 en 2023 (Rudolf Steiner Vrijeschool, Het Mozaïek en het Kompas), in Krimpen aan den IJssel. De SAK heeft voor dit doel een doorlopende leerlijn ontwikkeld voor de groepen 6, 7 en 8 van het basisonderwijs. De SAK heeft zich zowel bij Synerkri in Krimpen aan den IJssel als bij Cultuureducatie in Krimpenerwaard op de lijst van educatieaanbieders laten plaatsen om voor de groepen 6,7 en 8 archeologielessen aan te bieden.

Tevens heeft de SAK vanuit de gemeente Krimpenerwaard het verzoek gekregen om in vier (4) kernen van de Krimpenerwaard (Schoonhoven – Haastrecht – Stolwijk – Bergambacht) introductielessen aan te bieden voor groepen statushouders om hen te informeren over de geschiedenis en het ontstaan van het gebied waarin zij wonen (Krimpenerwaard). Dergelijke lezingen hebben daadwerkelijk plaatsgevonden in 2022 en 2023 en de SAK is in overleg met Krimpenerwaard Intercultureel (KIC) om hier ook in 2024 mee door te gaan.

De SAK wil zich ook in 2024 bezig houden met diverse acties, administratief en bij opgravingswerkzaamheden: archeologisch onderzoek in de bouwputten van de nieuwe flats in Centrum-Zuid en aan de Breekade en bij de ontwikkelingen rond het Van Duijvendijkterrein (Krimpen aan den IJssel), ontwikkelingen rond nieuwbouw in de diverse kernen van Krimpenerwaard, bouwputonderzoek bij nieuwbouw (Krimpenerwaard) en deelname aan digitaal overleg met het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard aangaande de voorgenomen KIJK-operatie en de rol die de SAK daarin kan vervullen. Tevens is de SAK al betrokken bij het begeleidend archeologisch onderzoek bij de rioleringswerkzaamheden aan de Boveneindselaan in Krimpen aan den IJssel. Ook valt te verwachten dat wij vele vragen om informatie van professionele bedrijven (bijv. RAAP – Econsultancy – ADC) over te onderzoeken locaties toegeschoven zullen krijgen.

Verder gaat de SAK uiteraard ook, daar waar de vraag opkomt in dit gebied, lezingen geven over het ontstaan van de Krimpenerwaard.

Belang van amateurarcheologen

Over het algemeen is archeologie een zaak die wordt afgehandeld en behandeld door gemeenten en professionele archeologische organisaties, zoals aangegeven is de Erfgoedwet. Op grond van de vraag van een gemeente doet een professioneel archeologisch bureau onderzoek (bureauonderzoek – karterend booronderzoek – proefsleufonderzoek – archeologische opgraving), waarbij het bureau zich veelal baseert op algemeen beschikbare bronnen.
De amateurarcheoloog kent de omgeving van het gebied waarin hij opereert en kan met behulp van deze beschikbare kennis een extra bijdrage leveren aan het onderzoek van de professional. Bovendien schakelen professionele archeologische bureaus vaak amateurs in bij hun bureau- en veldonderzoek, om de reden eerder genoemd én, omdat daarmee meer mankracht wordt verkregen. De amateurarcheoloog zet zich daarvoor graag in, omdat daarmee zijn eigen archeologische kennis wordt vergroot. Kortom, het is in beider belang om samen te werken op het terrein van onderzoek en veldwerk.
De gemeente Krimpen aan den IJssel en de gemeente Krimpenerwaard zien het belang van de inzet van amateurarcheologen in, want in de Archeologische Beleidskaart van de gemeente Krimpen aan den IJssel, goed gekeurd door de Gemeenteraad op 9 februari 2012, en van Krimpenerwaard, gepubliceerd in het Gemeenteblad van 16 december 2016, wordt aandacht besteed aan het belang, inzet en bijdrage van amateurarcheologen.

Hiermee geven beide gemeenten in de Krimpenerwaard aan dat zij het belang van amateurarcheologen in haar gemeentelijk archeologisch beleid inzien. Dit belang kan alleen dan maar handen en voeten krijgen, indien amateurarcheologen materieel in de gelegenheid worden gesteld hun werk uit te kunnen voeren. Dat wil zeggen: de middelen hebben om hun werk te kunnen doen. Door de bundeling van krachten die de Stichting Archeologie Krimpenerwaard (SAK) voorstaat wordt zij in staat gesteld daadwerkelijk haar belang te kunnen uitoefenen. Een onderkomen en de noodzakelijke middelen zijn daarbij essentieel. Zoals eerder geschreven, de SAK heeft inmiddels een prima onderkomen in Ouderkerk aan den IJssel aan de Dorpsstraat 19, alwaar het, samen met de Historische Vereniging Ouderkerck op d’ IJssel een erfgoedcentrum vormt.

De gekozen vorm van de SAK (zelfstandige stichting met de historische verenigingen als deelnemers, waarmee de leden van de historische verenigingen {1.350} automatisch ook lid zijn van de SAK) zorgt ervoor dat de SAK niet op zichzelf staat, maar deel uitmaakt van de historische hoeders van het erfgoed in de Krimpenerwaard, met de nadruk op het bodemarchief. Daarbij streeft de SAK er naar om ook de historische verenigingen van andere kernen in de Krimpenerwaard aansluiting te geven.

Doel van de Stichting Archeologie Krimpenerwaard

De Stichting Archeologie Krimpenerwaard (SAK) houdt zich bezig met het beoefenen van archeologie in de ruimste zin van het woord. Zij doet dit door het bevorderen van de belangstelling voor de archeologie bij een zo breed mogelijk publiek door het geven van lezingen, het inrichten van tentoonstellingen en het verzorgen van lessen aan scholieren. De SAK wil dit onder andere bereiken door het inzetten van leden bij archiefonderzoek, bij het doen van opgravingen en ander terreinonderzoek, bij het beschrijven, registreren, restaureren, conserveren en beheren van bodemvondsten, bij het volgen, ondersteunen en stimuleren van het beleid van de gemeentelijke, regionale en rijksoverheid ten aanzien van het beheer en behoud van het bodemarchief in de Krimpenerwaard.

Maatschappelijk effect

De SAK wil een schakel zijn tussen archeologie en het publiek en tussen archeologie en overheidsbeleid en ziet het als haar maatschappelijke taak om archeologie als bron van kennis over het verleden van de Krimpenerwaard te laten (herbe)leven en te behouden voor de toekomst. Dit doet de SAK door bij te dragen aan de kennis over archeologie, over het historisch besef over de Krimpenerwaard en dat uit te dragen en de publieke betrokkenheid te bevorderen en door de belangen van het archeologisch erfgoed te behartigen. Mede door het geven van lessen aan het onderwijs en door het uitnodigen van leerlingen in ons atelier wordt de kennis over archeologie en het besef van het erfgoed in de Krimpenerwaard uitgedragen. De SAK wil daarbij voortborduren op de ervaringen die zij heeft opgedaan in 2022 en 2023, waarbij een doorlopende leerlijn is ontwikkeld voor de groepen 6,7 en 8 van de basisschool en die aansluiting c.q. verdieping geeft op de door de school aangeboden lessen over de geschiedenis van Nederland en Europa. Op deze manier denkt de SAK een bijdrage te leveren aan de culturele bewustwording van het gebied de Krimpenerwaard.

Met name de vraag van de gemeente Krimpenerwaard om statushouders door middel van educatielessen bekend te maken met het gebied waarin zij zijn komen te wonen (Krimpenerwaard) is voor de SAK een uitdaging waar zij graag gehoor aan wil geven. Evaluatie van eerdere lessen en aanpassing aan de ontwikkeling van deze statushouders zal ons in 2024 verder hiermee bezig houden. Zo zal de SAK betrokken zijn bij de Dag voor de Statushouders, die Krimpenerwaard Intercultureel (KIC) houdt op 13 september 2023 in het Streekmuseum in Krimpen aan den IJssel.

Ook is de SAK samen met het SCHOK in gesprek met de Stichting Promotie Krimpenerwaard om het gebied De Krimpenerwaard onder de aandacht te brengen bij een groter publiek. Ook op Open Monumenten Dag zal de SAK haar atelier open stellen voor het publiek.

Effectiviteit

Sinds 2012, bij het in werking treden van de Wet van Malta, waarbij de gemeenten in Nederland verantwoordelijk werden gesteld voor het archeologisch beleid, hebben de diverse historische verenigingen in Krimpen aan den IJssel en in de kernen van de gemeente Krimpenerwaard een werkgroep archeologie in het leven geroepen die het accent op dit gebied legt. Door het samenbrengen onder één noemer (SAK) van de activiteiten van de (kleinere) werkgroepen archeologie van de verschillende historische verenigingen wordt effectiviteit bereikt en wordt de slagkracht in het gebied van de Krimpenerwaard voor archeologie vergroot.

Op 16 juli 2020 is de samenwerking tussen de verschillende werkgroepen archeologie van Ouderkerk aan den IJssel – Krimpen aan den IJssel – Krimpen aan de Lek – Lekkerkerk – Bergambacht formeel tot stand gekomen en zijn deze werkgroepen overgegaan in de zelfstandige Stichting Archeologie Krimpenerwaard, gezeteld in Ouderkerk aan den IJssel.

Activiteiten

De SAK zal in 2024 zich toeleggen op verdere integratie van de diverse werkgroepen in één organisatie en op een verhoogde samenwerking met de diverse historische verenigingen in de Krimpenerwaard en het SCHOK. De SAK staat daarbij nadrukkelijk open voor deelname van die historische verenigingen die tot nu toe hebben gekozen om (nog) niet te participeren in het initiatief tot een gezamenlijke aanpak van activiteiten rondom archeologie in de Krimpenerwaard.

Verdrag van Faro

Het Verdrag van Faro, dat in 2023 wordt ondertekend door Nederland, zal een verdere intensivering betekenen van archeologisch onderzoek voor het grote(re) publiek. De SAK streeft ernaar om meer zelfstandig archeologisch onderzoek te entameren en daar het publiek bij uit te nodigen. Wat dat betreft is de hulp van de SAK al ingeroepen door Stichting Steenoven in Nieuwerkerk aan den IJssel, waar dit jaar op 13 mei een 2e Publieksdag wordt georganiseerd. De SAK zal een proefsleuf- en booronderzoek gaan uitvoeren waar het publiek bij wordt betrokken. De ODMH zal hierbij ondersteuning geven.

Ook zal de SAK betrokken worden bij archeologisch onderzoek in de historische loodsen op het Van Duyvendijkterrein, alwaar, in nauwe samenwerking met OmgevingsDienst Midden- Holland (ODMH), booronderzoek en proefsleufonderzoek zal gaan plaatsvinden.

Verder wil de SAK zich toeleggen, naast de gebruikelijke activiteiten op archeologisch gebied, op de volgende activiteiten:

• Participatie bij bureau- en veldonderzoek door professionele archeologische bureaus;
• Het uitvoeren van bouwputonderzoek nadat een terrein is vrijgegeven;
• Het geven van lessen archeologie aan scholen en statushouders in Krimpenerwaard
• Het monitoren van Omgevingsvergunningen;
• Het informeren van de lokale pers over onze activiteiten;
• Het verzorgen van lezingen aan geïnteresseerde groepen (bijv. historische verenigingen – sociëteiten).

Ondersteuning

Ter ondersteuning van de culturele bewustwording aangaande archeologie en de geschiedenis van de Krimpenerwaard wil de SAK onder andere het volgende stimuleren:

• Lidmaatschap van de SAK en/of donateurschap;
• Het faciliteren van opleidingen voor amateurarcheologen;
• Vraagbaak zijn voor eigenaren over herkomst, oorsprong en leeftijd van artefacten;
• Open staan voor indicaties van mogelijke archeologische vindplaatsen;
• Het doen van publicaties over archeologie (o.a. via nieuwsbrieven/websites van historische verenigingen, gemeentelijke publicaties – lokale pers).

Samenwerking

Omdat archeologie niet alleen staat in het gebied van de Krimpenerwaard, maar onderdeel is van een uitgebreid cultureel palet, zoals o.a. historie, zoekt de SAK nadrukkelijk samenwerking met partners, dan wel neemt het deel aan (georganiseerde) culturele uitingen, zoals:

• Samenwerkende historische verenigingen;
• Streekmuseum Krimpenerwaard en alle andere musea in de Krimpenerwaard;
• Tentoonstellingen;
• Culturele activiteiten in de gemeente Krimpenerwaard en Krimpen aan den IJssel;
• Deelname aan het SCHOK
• Participatie in o.a.: de Nationale Archeologie Dagen – Koningsdag – gemeentelijke culturele festivals – Open Monumenten Dag;
• Omgevingsdienst Midden-Holland, de professionele gesprekspartner van beide gemeenten op o.a. het gebied van archeologie;
• Provinciaal Depot Zuid-Holland, de formele eigenaar van de archeologische vondsten in de Krimpenerwaard;
• Lidmaatschap van de AWN- Vereniging van Vrijwilligers in de Archeologie.

Toekomstbestendigheid

Om ook in de toekomst het belang van en interesse in archeologie te kunnen waarborgen, legt de SAK zich toe op:

• Jongeren activeren tot lidmaatschap van de SAK;
• Het onder de aandacht brengen van de SAK bij gepensioneerden;
• Het geven van interne opleidingen.